کروسین یا کروستین در زعفران چیست؟

کروسین و کروستین از متابولیت‌های موجود در زعفران هستند که به آن خاصیت داروی می‌بخشند.متابولیت‌ها ترکیبات واسطه یا محصول سوخت و ساز سلول زنده هستند و معمولاً اشاره به مولکول‌های کوچک شرکت‌کننده در سوخت و ساز سلولی دارد.

سال‌هاست که زعفران به عنوان چاشنی غذا مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر ارزش غذایی که این ادویه دارد در طب سنتی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد و از آن به عنوان تسکین دهنده درد مانند درد معده و کلیه، آرامش‌دهنده و کاهش‌دهنده استرس استفاده می‌شود. ما در مقاله‌ی خواص زعفران بصورت کامل به مواردی که زعفران باعث بهبود آنها میشود اشاره کرده ایم. این مقاله بیشتر نگاه علمی بر عملکرد زعفران دارد.

 

متابولیت‌های زعفران

زعفران مورد استفاده در واقع کلاله گیاه زعفران است. این بخش دارای متابولیت‌های مهمی همچون کروسین، کروستین، سافرانال و پیکروکروسین می‌باشد.  کروسین مسئول رنگ قرمز، پیکروکروسین مسئول طعم تلخ و سافرانال مسئول طعم و بوی زعفران هستند. 

سافرانال (محلول در چربی) و کروستین (پیش ساز کروسین) تلخ هستند اما مهم‌ترین عامل تلخی زعفران، پیکروکروسین است.

 

همانطور که گفته شده زعفران دارای خاصیت دارویی می‌باشد و به عنوان یک گیاه دارویی نیز شناخته می‌شود. مهم‌ترین عامل دارویی این گیاه ماده‌ای به نام کروسین است. 

محققان به بررسی علمی تاثیر کروسین بر بیماری‌های مختلفی پرداخته‌اند که در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

کروسین در بیماری‌های سیستم عصبی

طی بررسی اثر ضد اضطراب کروسین در مقایسه با داروی دیازپام (داروی موثر بر درمان اضطراب) در شرایط آزمایشگاهی مشخص شد که این ماده در دوزهای مشخصی، همانند دیازپام منجر به کاهش اضطراب می‌گردد. در نهایت مشخص شد که زعفران بر بهبود خواب و کاهش اضطراب موثر است؛ اما این اثرات وابسته به دوز می‌باشد.

پس از بررسی‌های متعدد بر روی افراد مبتلا به افسردگی‌های خفیف، مشخص گردید که مصرف دوز مشخصی از زعفران، می‌تواند در بهبود افسردگی تاثیر مثبتی داشته باشد. مکانیسم اثر زعفران برای کاهش اضطراب احتمالا به این صورت است که کروسین و سافرانال بر دوپامین (هورمون سرخوشی)، نوراپی نفرین (هورمون استرس) و سرتونین (هورمون شادی) تاثیر دارند.

به طور دقیق‌تر احتمالا کروسین بر سیستم دوپامینرژیک (مسیر‌های انتقال دوپامین) و مهار بازجذب نوراپی نفرین و سافرانال بر سیستم سروتونرژیک (مسیرهای انتقال سروتونین) موثر هستند.

 

کروسین و بیماری های چشمی

آزمایش‌ها و مطالعات نشان داده است که زعفران می‌تواند در درمان برخی  از بیماری های چشمی مانند بیماری AMD موثر باشد. این اثرات به کروسین و کروستین نسبت داده شده است که احتمالا کروسین مانع از آپوپتوز (مرگ برنامه ریزی شده سلول) می‌شود و در نتیجه مانع مرگ گیرنده‌های نوری که ناشی از نور است، می‌گردد. همچنین این ماده جریان خون شبکیه را افزایش و عملکرد آن را بهبود می دهد. 

از طرفی کروستین انتشار اکسیژن به مایعات مانند پلاسما را افزایش می‌دهد. بنابراین زعفران و اجزای تشکیل دهنده آن (به خصوص کروسین و کروستین) می‌توانند به عنوان محافظ عملکرد چشم باشند.

این اثرات را می‌توان مربوط به عملکرد آنتی اکسیدانی، مهار آپوپتوز و عملکردد ضد التهابی آن‌ها دانست.

 

کروسین و حافظه

محققان ژاپنی ادعا کرده‌اند که کروسین و کروستین در مهارت‌های یادگیری و حافظه موثر هستند و آن‌ها را بهبود می بخشند. 

به طور کلی از نتایج مطالعات در زمینه تاثیر زعفران بر حافظه، به نظر می‌رسد که زعفران و اجزای سازنده آن به ویژه ماده کروسین سبب تقویت حافظه می‌شود و اثرات نمخرب‌های خارجی بر حافظه را کاهش می‌دهد.

 

کروسین و عملکرد آنتی اکسیدانی

مهم‌ترین نقش کروسین، عملکرد آنتی اکسیدانی آن است. کروسین می‌تواند با افزایش بیان ژن‌های دخیل در فرایندهای آنتی اکسیدانی و آنزیم‌های آنتی اکسیدانی بر استرس‌های اکسیداتیو تاثیر بگذارند و اثر تعداد زیادی از رادیکال‌های آزاد را خنثی کند.

کروسین و کروستین می‌توانند با التهاب‌های عصبی که با شروع بیماری‌های نظیر آلزایمر و پارکینسون  در ارتباط هستند، مقابله کنند

 

در نهایت می‌توان گفت که گرانی این گیاه خوش طعم و عطر بی دلیل نیست. امروزه سعی بر این که از مواد موثره و متابولیت‌های ثانویه گیاه زعفران در درمان بیماری‌های متعددی استفاده شود و به عنوان دارو در طب نوین نیز جایگاه واقعی خود را به دست آورد.

منبع: